Kompresör , De-eser Nedir?

admin Artline Blog

Kompresör, ( Compressor), ses sinyalinin seviyesini otomatik olarak kontrol altında tutmaya yarayan bir ekipmandır. Kompresyona çalışma prensibi itibarıyle bir bakıma kazanç kaybı denilebilir,( kompresyona uğrayan sesin seviyesi düşecektir). Dogru oranlarda bir kompresyon kullanımı, müziğin içindeki enstrüman seviyelerini daha rahat ayarlayabileceğiniz bir tavan boşluğu (headroom) avantajı sağlar. Yani dogru yapılmıs kompresyon mix te büyük kolaylık sağlıyacaktır. Piyasada değişik bir çok marka kompresör bulunmakta, tabii bunların hepsi aynı kalitede işlem yapmıyor.
İlerdeki yazılarımızda piyasada bulunan değişik marka kompresörleri de inceleyip, onları tecrübe eden kişilerin görüşlerini de kompresörlerle ilgili yazı dizimizde yayınlayacagız.

Girişteki ses sinyalinin seviyesi kullanıcının belirleyebildiği bir eşik seviyesinin üzerine çıktığında kompresör bu sinyali yine kullanıcının belirleyeceği bir oranda, hızda kontrol altına alarak çıkışa gönderir.
Yani kompressor’ü söyle düsünebiliriz yüksek amplitude’lü (genlikli) bir ses var ve bu sesin sarki içinde ne olursa olsun belli bir ses seviyesini geçmesini istemiyoruz , fakat bunun da yumusakça halledilmesini istiyoruz Giriş sinyalinin seviyesi eşik(threshold) seviyesinin altına düştüğünde, kompresör yine kullanıcının belirlleyebildiği bir hızla devreden otomatik olarak çıkar. Bu otomatik kontrol mikserin başında fader’ları gerçek zamanlı kontrol etmeye benzetilebilir.
(Ses sinyali yükseldikçe aşağı çekmek ve ses normale döndüğünde fader’ları yine eski haline getirmek gibi bir işlem gerçekleşir) Ama kompresör bu işlemi bir insandan çok daha hızlı ve hassas olarak yapar dikkati de dağılmadan.
Kompresörün genel amacı, sinyal dinamiklerinin dengesizliği sebebiyle sesler arasında bazı bölümleri için yok olma tehlikesi olan bir ses sinyalini kontrol altına alıp, sesin dinamik aralığını daraltarak,( yani sesin en yüksek seviyesi ile en düşük seviyesi arasındaki farkı sesin karakterine en az zararı verecek şekilde azaltarak kontrol ederek), sesin bir bütün içerisinde daha rahat ,net ve kontrollu duyulmasını sağlamaya çalışmaktır.

Girişteki ses sinyalinin seviyesi ,kullanıcının belirlediği eşik (threshold) seviyesinin üzerine çıktığında kompresör bu sesi kompresyon oranı (rate) miktarı kadar kısar,tutar kontrol kompres eder. Mesela, threshold -17dB, rate de 2:1ayarlandı . Bu şu demektir; Girişteki sesin sinyal seviyesinin -17dB’in(eşik seviyesinin) üzerine taştığı her 2dB’de kazançta kompresör bu artışı çıkışa sanki artış sadece 1dB olmuş gibi yansıtacaktır, yani girişte -17dB üzerine çıkan her 2dB artış için kazanç ayarında 1dB kısılma olacaktır.

Kompresyonun devreden ne kadar zaman sonra çıkacağını da serbest bırakma zamanı (release) belirler. Mesela eğer release 150ms olarak belirlenmişse, giriş sinyali eşik seviyesinin(threshold) altına düştükten 150ms sonra kompresör kazanç düşürmeyi bırakır, kazanç ayarını eski haline getiriverir.
Kompresyonun devreye hangi hızla gireceğini atak zamanı (attack time) belirler. Örneğin eğer attack 40ms olarak ayarlanmışsa, sinyal eşik seviyesini (threshold)geçtikten 40ms sonra kompresör ses seviyesini rate( kompresyon oranı) miktarında kısmaya başlar.

hard-knee keskin sert kompresyon
soft-knee yumuşak kompresyon

Kompresyona çalışma prensibi itibarıyle bir bakıma kazanç kaybıdır demiştik,( kompresyona uğrayan sesin seviyesi fiziki olarak düşer).Bu kayıp kayıt sırasındaki bir çok sesin dinamiğinde netligi azaltabilen etki gösterebilir. Bu kaybı yerine koymak için kompresör cihazlarının çıkış katına make-up gain yani kaybedilen seviyeyi yerine koyan bir amplifikatör devresi de eklenmiştir, Kompresyon esnasında ses seviyesinde 5dB bir zayıflama azalma eksilme olmuşsa bu make-up gain ayarı ile tekrar bu 5dB kayıbı telafi edip sinyal seviyesini yükseltmek mümkündür, hemde sinyali hiçbir distorsiyona sokmadan.

Kompresyonun müzik kayıtlarında sağladığı bir çok kolaylık vardır. En önemlisi,sesin içinde transient (geçici) denen, ses karekteristiğine büyük bir etkisi olmadığı halde bir anda gereksiz yüksek seviyelere ulaştığı için sinyali clip’e sokan kontrolsüz yüksek enerjili ani çıkışları kontrol altında tutarak bağımsız sesin tüm müzik içerisinde daha net duyulabilmesini sağlamak ve birbirlerini perdelemelerini önlemektir. Mesela perkusyon kaydettiniz,ve ardından başka enstrumanlar da kaydettiniz ve mikslemeye çalışıyorsunuz. Ama Perküsyon bir türlü müziğin içinde net ve yeterli tınlamıyor, ses seviyesini yukseltmeye kalktıgınızda clip ışığı vuruyor, yani sinyal distorsiyona uğruyor. Sinyali geri çekseniz perkusyonlar arkada ve zayıf cılız kalıyor. Onu kontrol altına alıp seviyesini yükseltmenin en yolu uygun kompresyon uygulayıp kısarak bu ani çıkışları çıkışa kontrollü yansıtmaktır. Dolayısı ile, diyelim ki ortalama seviyesi -15dB ama transient seviyesi -6dB olarak kaydedilmiş bir perkusyon vuruşunun transient seviyesini uygun bir kompresyon ayarı kullanarak -12db seviyesine çekersek, kompresör cihazının çıkışındaki kaybı yerine koyucu make-up gain kazanç devresinin yardımı ile sinyalin ortalama seviyesini bir anda -15 dB’den -10dB civarına rahatlıkla çıkartabiliriz. .

Her cümlesinin sonu yüksek soluk sesi ile biten kaç enstrüman biliyorsunuz?:) Tüm şarkıcılar üşenmeden bunu yaparlar. Kayda gönderdiğimiz şarkıcının ses sinyaline kompresör uygulamamız işimizi belli oranda rahatlatır. Tabii kayda gönderilen sinyale kompresör uygulamak çok dikkatli yapılması gereken bir işlemdir eğer geri dönüşünüz mümkün olmıyacaksa.!
Kullanılacak çok düşük seviyedeki sıkıştırma( kompresyon) vokal kanalının müziğin en üstüne yerleşmesini sağlar. Ama fazlası ise her nefesin rahatsız edici duyulmasına neden olabilir. Kompresör değerlerini ileriki yazılarda karşılaştırmalı olarak vereceğiz. Sizde deneyimlerinizi not edin. Vokal kayıtlarındaki bir sorunda sssssss problemdir. Bunun için de-esser kullanmanın faydası vardır. Ama oranı aşılırsa şarkıcının dişleri yokmuş gibi “f”duyulur En iyisi vokal kanalını ayrı dikkatle dinleyip de –esser gereketirecek noktalara( ssssss ları yok etmek için ) efekti ekleyip çekmektir. Tüm kanala uygulanması pek mantıklı değildir.

Piyasada değişik bir çok marka kompresör bulunmakta., tabii bunların hepsi aynı kalitede işlem yapmıyor
İlerdeki yazılarımızda piyasada bulunan değişik marka kompresörleri de inceleyip, onları tecrübe eden kişilerin görüşlerini de kompresörlerle ilgili yazı dizimizde yayınlayacagız.